Пишува: Ферикан Илјази
Појавата на „позајмување“ вести или дневни информации меѓу порталите, честопати без воопшто да се цитира оригиналот или цитирајќи го на несоодветен начин, е доста присутна во Македонија. Колку за почеток, доволно е да се види првиот наслов што може да се чита во агрегаторите на вести, кој е повторуван најмалку на 15 различни портали.
Често се случува кај позајмените вести да не се направи ни обид да се смени точка ниту запирка. Дури и доколку текстовите се пуштаат со грешки, тие така се пренесуваат и во вториот, третиот и во четвртиот медиум, со истите грешки. Ова кажува најмалку две работи: се води борба за да е наполнат рубриките без да се вложи соодветен труд во редакцијата, како и борба за кликнувања.
Некои од порталите барем се обидуваат да го сменат насловот на некоја позајмена вест, додека некои други воопшто не се „срамат“ и го земаат целиот текст, без да кажат од каде го зеле. Го присвојуваат и на крајот го ставаат потписот на нивниот медиум…
Тоа што паѓа в очи, а е и уште една причина повеќе за да се напише оваа лекција, е една дневна вест, која потоа излезе дека била само уште една дезинформација. Поттикнати од гладта за кликови што ја спомнавме претходно, голем број портали ја пренесоа веста дека, наводно, претседателот на Македонија не амнестирал ниеден албански затвореник, притоа без никаков елемент на сигурност и потврда, без никаков напор за да се потврди информацијата, без никаква корекција.
Во овој пример, се почнало од порталот „Ина“, кој ја пренел оваа информација како вистина, пренесувајќи и една изјава од затвореникот наречен „Командант Чакала“. Овој портал, со толку малку труд што дал за оваа вест, по објавувањето на веста како последица предизвикал еден маѓесан круг на објави позајмени од другите портали, од кој никој веќе не успеал да излезе.
Во првата вест во врска со оваа тема пишува:
„Претседателот на државата, Ѓорѓе Иванов, повторно на крајот на годината се покажа скржав со помилувањето на осудените Албанци, известува новинската агенција ИНА.
Повеќето досиеја од албанските затвореници кои пристигнале на масата на македонскиот претседател не се одобрени или се одбиени.
Ова го потврдува и Авдил Јакупи, познат како Командант Чакала. „Денес беа помилувани многу затвореници Македонци и, за жал, ниту еден Албанец. Не ме помилуваа ни мене што сум одлежал 13 години затвор. Не помилуваа ниеден Албанец“, изреволтирано изјави тој“.
И, овој текст бил најславниот или еден од најкликнуваните за тој ден. Има портали што се обиделе малку да го сменат, со промена на насловот, „СКАНДАЛ“ или „СКАНДАЛОЗНО“, или зборот „СКАНДАЛОЗНО“ го тргнале целосно од употреба. Но, внатрешноста на текстот и изјавата на затвореникот ја пренеле целосно, без да тргнат ниту еден интерпункциски знак. Но, вистината изгледа е нешто друго.
Најмалку 19 лица, според тоа што можевме да прочитаме во „Службен весник“ на РМ, пренесен од веб-страницата „Академик“, се Албанци. Можеби меѓу имињата што не се подвлечени фигурираат уште повеќе Албанци, но потпирајќи се само на имињата и на презимињата на лицата за кои со сигурност можеме да кажеме дека се Албанци, произлегуваат 19 припадници на албанската етничка заедница, кои добиле помилувањето од претседателот (кликни и зголеми ја фотографијата за да ги видиш имињата).
Тоа што дополнително станува очигледно, е фактот дека во „стапицата“ на оваа вест се фатиле и многу портали од Албанија и од Косово, кои главно ги земаат вестите од Македонија готови и имаат многу малку можност и интерес за да потврдуваат дневни информации. Вака, за ова прашање ќе се создаде една лажна реалност кај нашите сонародници надвор од државните граници на Македонија.
Во Прирачникот за етика во новинарството постои една посебна точка, со која е одредено или препорачано како треба да се потврди информацијата.
- Прва обврска на новинарите е вистината
Во основата на демократските општества е дека нивните граѓани треба да имаат пристап до сигурните и точните факти поставени врз еден разумен и разбирлив контекст. Новинарството е еден од инструментите што го овозможуваат ова. Новинарите не се во потрага по вистината во апсолутна филозофска, туку во практична смисла. Оваа „новинарска вистина“ е еден процес што почнува и подразбира собирање и верификација на фактит. Новинарите треба да бидат колку што е можно потранспарентни во врска со изворите и со методите што ги користат. Ова ќе ѝ овозможи на публиката да формира лична проценка за информацијата. Дури и во светот на мнозинството мислења, точноста е основата врз која се гради целата историја на новинарството – контекстот, проценката, коментарите, критиката, анализата и дебатите.
2.Потврдувањето на фактите е сржта на новинарството
Новинарите се потпираат врз една од најсуштинските постапки на нивната работа – потврдување или докажување на информациите. Кога се појави концептот за објективност на професијата, ова не подразбираше дека новинарите се ослободени од предрасудите. Но, објективноста и рамнотежата се потребни за да не се загрози вистинитоста на информацијата поради културните и личните стереотипи на новинарите. Објективна е методологијата, а не новинарот. Потрагата по што повеќе сведоци, колку што е можно повеќе соодветни извори, отварањето на можности за ставови од повеќе страни – се чекори што ги демонстрираат стандардите на објективното новинарство. Овие инструменти на верификација и докажување го одделуваат новинарството од другите форми на комуникација, како што се пропагандата, фикцијата или забавата.
Во прилог се објавените текстови во врска со оваа вест така што ќе можете да го потврдите тоа што го пишува во тесктот. (Кликнете на фотографиите за да ги зголемите).
Оваа новинарска лекција е изработена во рамките на Проектот на УСАИД за зајакнување на медиумите во Македонија – Компонента Сервис за проверка на факти од медиумите, имплементирана од Метаморфозис. Новинарската лекција e овозможенa сo поддршка на Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД). Содржината на новинарската лекција е одговорност на авторот и не ги одразува ставовите на Метаморфозис, УСАИД или Владата на САД. За повеќе информации за работата на УСАИД во Македонија, ве молиме посетете ги веб-страницата (http://macedonia.usaid.gov) и Фејсбук-страницата на УСАИД (www.facebook.com/USAIDMacedonia).